آيا تركيه در حال باج‌گيري از عراق است؟
سيد عماد حسيني
در شرايطي كه هاكان فيدان مشغول گفت‌وگو با مسوولان عراقي در بغداد و البته اقليم كردستان عراق بود، جنگنده‌هاي اين كشور مناطقي از خاك عراق را بمباران مي‌كردند.
در اينكه تركيه سابقه طولاني در حضور نظامي در شمال عراق دارد، شكي وجود ندارد، تاريخ اين حضور به دور حكومت صدام و ايجاد منطقه امن شمال عراق باز مي‌گردد و بارها تانك‌هاي تركيه‌اي در آن زمان با ورود به اين منطقه يا به سركوب نيروهاي پ‌ك‌ك پرداخته يا حتي به جنگ داخلي بين پارتي و يكتي پايان دادند.
در اين ميان با وجود گذشت بيش از دو دهه از پايان ديكتاتور صدام و ثبات شبه نسبي در عراق، آنكارا همچنان همان نگاه را به كشور همسايه جنوبي خود داشته و حضور نظامي خود را در عمق خاك عراق ادامه مي‌دهد.
سفر اخير هاكان فيدان به بغداد نيز حامل پيام‌هاي جالب و قابل تاملي بود، تركيه در پشت لبخندهاي ديپلمات ارشد خود، هزينه هنگفتي را از رهبران عراقي مي‌خواهد.
دولت تركيه سال‌هاست كه با احداث سدهاي متعدد روي رودخانه‌هاي دجله و فرات، شريان حياتي بلاد بين‌النهرين را خشكانده و اين كشور را با بحران بسيار بزرگ خشكسالي مواجه كرده است.
اما محاصره آبي و نظامي تنها اقدامات آنكارا عليه بغداد محسوب نمي‌شود، بلكه خبر رسيده است كه ظاهرا تركيه خود را شريك نفت عراق هم دانسته و براي عبور خط لوله صادراتي عراق از خاك خود درخواست پرداخت 7 دلار براي هر بشكه نفت شده است.
ظاهرا دولت رجب طيب اردوغان كه از مشكلات مالي و اقتصادي شديدي رنج مي‌برد، حساب ويژه‌اي را روي اين پروژه باز كرده است به خصوص كه دادگاه داوري بين‌المللي سال 2022 در رسيدگي به شكايتي بين آنكارا و بغداد در رابطه با صادرات نفت از اقليم كردستان از طريق اين خط لوله كه از خاك تركيه عبور و نفت عراق را به بندر جيهان مي‌رساند، حق را به آنكارا داده و بغداد را محكوم به پرداخت 23 ميليارد دلار كرده است، امري كه عراق آن را نپذيرفته و به جاي آن باعث افزايش تنش بين دو طرف در اين زمينه شده بود.
امروز تركيه از شرايط بغرنج عراق اطلاع كاملي داشته و به خوبي مطلع است كه در صورت توقف صادرات نفت از طريق خط لوله جيهان درآمد عراق كاهش چشمگيري پيدا كرده و به اقتصاد اين كشور فشار وارد خواهد آورد، در حالي كه در همين راستا به خوبي آگاه است كه عدم صدور نفت از اين طريق باعث افزايش قيمت جهاني آن شده و جهان را براي حل اين معضل به تكاپو خواهد انداخت تا تحقق منافع تركيه در تناقض بين اين دو مقوله محقق شود.
از نگاه سياستگذاران اقتصادي تركيه، عراق به عنوان كشوري نفتخيز و در عين حال بي‌ثبات مي‌تواند نقش مرغ تخم طلاي آنكارا را در اين شرايط بغرنج ايفا كند و بعد از انتقال سرمايه‌هاي حدود يك ميليون عراقي به اين كشور، امروز سوداي سهم‌خواهي از نفت صادراتي عراق را دارد، نفتي كه پيش از اين نيز پولش به جاي بغداد به خزانه اربيل ريخته مي‌شود و اخبار تاييد غيررسمي هم از شراكت آنكارا و اربيل در آن حكايت داشتند، تا امروز اين مساله به شكل ديگري اما در چارچوب رسمي آن به بغداد تحميل شود، همان‌طور كه بغداد چشم خود را بر حضور نظامي تركيه در اطراف كركوك شهر نفتخيز عراق به عنوان يك عمل انجام شده، بسته نگه داشته است.